Skróty


Regesty stanowiły materiał warsztatowy Włodzimierza Dworzaczka i w związku z tym nie opierały się na jednolitych, spójnych i konsekwentnie przestrzeganych sposobach notacji. Znaczenie większości stosowanych przez autora skrótów zależy od kontekstu, w jakim zostały użyte. Podanie ich pełnego wykazu nie miałoby sensu z trzech względów:

  1. ten sam skrót może mieć różne znaczenia,
  2. różne skróty mogą mieć to samo znaczenie,
  3. olbrzymia liczba skrótów uniemożliwiłaby rozsądne wykorzystanie takiego wykazu.

Podajemy zatem przykłady kategorii skrótów i ogólnych zasad ich stosowania przez Włodzimierza Dworzaczka.

Najczęściej występują skróty imion i nazwisk. Dla imion jest to zwykle początek imienia, który nie powinien sprawiać kłopotu ("And.", "Ant.", "Mac.", "Wojc.", "Marc."). Nazwisko po raz pierwszy pisane jest zawsze w pełnym brzmieniu, a w kolejnych wystąpieniach skracane do pierwszej litery lub liter ("Kowalski" -> "K.", "Szołdrski" -> "Sz."). w przypadku kilku osób, skrót od nazwiska to powtórzona pierwsza litera ("Kowalscy" -> "KK.")
 s.   syn
 ss.   synowie
 c.   córka
 cc.   córki
 ż.   żona
 bcia   bracia
 rodz.   rodzony
 stryj.   stryjeczny
 ciot.   cioteczny
 m. s.   między sobą (np. bracia i/lub siostry)
 o. lub ol.   olim ("niegdyś" czyli nieżyjący)

Przy pomocy powyższych skrótów określana jest najczęściej tożsamość osób, np.:

Jan Kowalski, s. o. Adam K. z ol. Anny Szołdrskiej zrodzony

a więc skróty te występują przed nazwiskami rodziców. Również przed nazwiskami pojawiają się skróty dotyczące statusu społecznego, takie jak:
 N.   nobilis (szlachetny)
 G.   generosus (urodzony)
 M.   magnificus (wielmożny)
 D.   dominus (pan)
 fam. lub sław.   famatus (sławetny)
 lab. lub prac.   laboriosus (pracowity)

Inne skróty opisujące osoby:
 bp. +   bezpotomnie zmarły
 +   zmarły
 +-ego   zmarłego
 +-ym   zmarłym

i analogicznie dla * (urodzony/a) i x (ślub).
 w im. sw. i   w imieniu swoim i

Niektóre skróty urzędów/funkcji sprawowanych przez osoby i ich pochodne:
 sta   starosta
 ścic   starościc
 klan   kasztelan
 klanic   kasztelanic
 plent   plenipotent

(powyższe skróty są odmienialne, np. "klana", "klanem", "klanowi", i nie ma po nich kropki)
 op.   opiekun, opieka

Po nazwach urzędów występują zawsze określenia obszaru, dla którego urząd był sprawowany, albo:
 JKMci   Jego Królewskiej Mości
 JCMci   Jego Cesarskiej Mości (raczej rzadko)
 zs.   ziemski
 gr.   grodzki
 GWP   generalny wielkopolski (pisane dużymi literami)

Przy nazwach miejscowości występują takie skróty jak:
 d.   dobra
 dziedz.   dziedziczne
 pos.   posesor
 cz-ci   części
 f.   folwark
 ff.   folwarki
 wś.   wieś
 m.   miasto
 mko   miasteczko
 mł.   młyn
 os.   osada
 pus.   pustkowie

oraz zwykle określenie powiatu, w którym te dobra się znajdują:
 p.   powiat
 pow.   powiat
 pyzdr.   pyzdrski
 kość.   kościański
 gn.   gnieźnieński
 poz.   poznański
 kc.   kcyński
 nakiel.   nakielski
 b.-k.   brzesko-kujawski (też bez kreski)

Strony w sprawie oznaczane są zwykle cyframi rzymskimi:
 z I.   z jednej strony
 z II.   z drugiej strony
 pw.   przeciw

Wreszcie regest podaje rodzaj i sumę transakcji z użyciem takich skrótów jak:
 s. v.   sub vadium (sumy)
 kwit.   kwituje (kogoś z sumy/długu)
 zap.   zapisuje
 sprzed.   sprzedaje
 t. pos. i w.   tytułem posagu i wiana
 t. w. i pos.   tytułem wiana i posagu
 pos. <suma> i t. w.   posag <suma> i tytułem wiana

Dla dat przyjęto zasadę ujednolicania zapisu zgodnie z najczęściej stosowanym w regestach:
 rrrr.dd/mm   rok.dzień/miesiąc (np. 1654.23/12 lub 1654.23/XII)

« powrót